Dr. Hugo H. van der Molen - Wederikweg 114 - 9753 AE Haren, The Netherlands
Tel: +31 (0)50 534 8795; email: [email protected]

You are here: home - scripophily - De Achelse Kluis

De Achelse Kluis

Vanwege de vervolging na het verdrag van Münster in 1648 (einde der 80-jarige oorlog), hadden de Katholieken uit Valkenswaard en Schaft in Staats-Brabant een grenskapel gebouwd. Die kapel of noodpastorij bood hen een verblijfsplaats om de katholieke eredienst te kunnen belijden. Immers, in de Noordelijke Nederlanden was dat verboden.

Die kapel werd in 1686 gekocht door Peeter Wijnants van Enneten, zoon van de latere burgemeester van Eindhoven. Hij stichtte er een "hermitage" of kluis, een kleine kloostergemeenschap. Eremieten gingen er in eenzaamheid wonen om hun christen-zijn dieper te beleven. Ze noemden zich "Broeders Eremieten van de congregatie van den H. Jozef in de Achelse hei". Deze eremitage is de oorsprong van De Achelse Kluis. De eerste kluis werd gebouwd aan het begin der 18e eeuw. De woeste gronden werden aan beide zijden van de grens in cultuur gebracht. Er werd een wasblekerij geëxploiteerd en men gaf opvang aan zwakzinnigen. Ook verzorgde men onderwijs voor bewoners der omgeving.

De Franse revolutie betekende het voorlopige einde. In 1798 verkochten de monniken hun klooster, met bijgebouwen en grond noodgedwongen voor Hfl 6.000. Ze moesten uiteindelijk zelf vertrekken. De gebouwen werden door de nieuwe eigenaar verpacht en raakten in verval.

Het was Josephus-Maria van Moock, prior van het kloostergoed te Meersel (B), die zijn oog liet vallen op wat er over was van De Achelse Kluis, omdat verdere uitbreidingen in Meersel onmogelijk waren. Er werd nabij De Kluis 95 ha. grond te koop aangeboden door barones douairière Van Tuijl van Serooskerken van Heeze en Leende en van Zes Gehuchten, die verblijf hield op het kasteel van Heeze. Van Moock vond steun bij "den Hoog Eerweerden Vader Abt" van Westmalle (B). Op 9-4-1845 werden 2 koopakten ondertekend, één voor het Nederlandse en én voor het Belgische gedeelte. De aankoopprijs bedroeg Hfl. 20.250,- Dit bedrag werd geschonken door de Vlaamse weldoenster, mevrouw De Villegas de Clercamp, tegen een rente van 4% gedurende haar leven, en met de belofte dat na haar dood "ten eeuwigendage" jaarlijks vierentwintig missen voor haar zieleheil gelezen zouden worden. ???De gebouwen werden gekocht van de gebr. Herema ????
Op 19-8-1845 werd het grondgebied uitgebreid met "de heide onder Achel", ca. 13 ha.groot. Op 9 maart 1846 begon de verhuizing der monnikken van Meersel naar Achel. In 1847 werd al een boomgaard aangelegd. In 1848 werd nog een stuk heide aangekocht. Van Moock bestuurde het klooster tot zijn dood in 1868. De gronden en gebouwen waren bij aankoop zijn naam gesteld en sindsdien gingen de gronden over van abt tot abt (wat natuurlijk riskant was, omdat het om het eigendom van een hele kloostergemeenschap ging).

In de 2e helft van de 19e eeuw vonden in de abdij vele economische activiteiten plaats. Er waren o.a. een washuis, schoen- en zadelmakerij, binderij, drukkerij, foto-atelier, wagenmakerij, smederij, koperslagerij (o.a. voor religieuze voorwerpen), bakkerij en timmerwerkplaats en er werden brandspuiten gemaakt voor de wijde omgeving. Ooit stond er ook een stoommachine, die de molenstenen en een karnmachiene in beweging bracht. Er werd ook kaas gemaakt en men had ook 60 stuks vee. Er was tevens een thuyakwekerij, niet alleen voor de kloosterhagen, maar ook voor de verkoop in de wijde omgeving. Nadat in 1871 de Achelse priorij door Rome tot abdij was verheven, nam de uitstraling op de omgeving nog meer toe.

Er was al vanaf 1850 een  mouterij en bierbrouwerij: het Achelse bier stond bekend als "het paters vaatje" en werd zeer geroemd. De brouwerij stopte in de 1e wereldoorlog toen de Duitsers in 1917 de koperen brouwketels en pompen weghaalden. Pas begin 1999 zou men de brouwerij opnieuw opstarten.

Ook was er wijnbouw. Sinds de overvloedige oogsten van 1865 en 1868 genoot Achel een goede naam als wijnproducent en was er veel vraag naar hun miswijn. Vanwege de steeds minder royale druivenoogsten stopte men de wijnbouw rond 1910.

De Duitsers drongen tijdens de 1e wereldoorlog met 2000 man de abdij binnen en dronken de wijn- en bierkelder leeg: de weg naar Achel lag bezaaid met lege flessen.

Tussen de 2 wereldoorlogen hield men veel kippen, varkens en hoornvee. Ook maakte men matteerblad voor de Duc George Sigarenfabrieken en de Hofnarfabrieken van de familie Bazelmans, die financiële belangen in het klooster hadden. Zie onderaan deze pagina voor aandelen van de Duc George Sigarenfabrieken.

NV Maatschappij tot exploitatie van Onroerende goederen "PRATO", gev. te Riethoven (N. Br.) werd opgericht op 5-12-1922 met een maatsch. kapitaal van f 5000, verdeeld in 50 aandelen van f 100 aan toonder (zie afbeelding). De exploitatie betrof  het Sint-Benedictus klooster "De Achelse Kluis" met al haar gebouwen en landerijen. Ik weet niet waar de naam PRATO op slaat. De mij bekende stukken (hier te bestellen voor € 45) hebben een aangeniet bewijs van rechtsherstel (NL) en Belgisch certificaat van aangifte. Ze dragen de originele handtekeningen van 2 commissarissen, frater Vitalis Klinski (Pools geestelijke en van 1920-1927 abt van de Sint-Benedictusabdij "De Achelse Kluis"), van J.P. Ladraque (een leek), en van de directeur H. Bus (Pater Antonius Bus, op wiens naam de gronden van De Achelse Kluis voorheen stonden) en directeur H. van Deijck.... (?).

De notulen der Buitengewone Algemene Vergadering van PRATO op 23-2-1923 te Riethoven werden ondertekend door bovengenoemde vier heren.
De St. Bernardus Stichting (op 14-12-1886 opgericht te Leende, N.Br.) werd in de vergadering vertegenwoordigd door haar directeur, dhr. Bart van de Moosdijk, sinds 1934 abt van de Trappisten in Diepenveen en sinds 1952 abt van de Achelse Kluis (hij trad af in 1965 en stierf in 1981 op 95-jarige leeftijd). Volgens de notulen was de stichting aandeelhouder van PRATO geworden door overname van de 10 aandelen van H. Bus (Pater Antonius Bus, directeur van PRATO).
Op de agenda der PRATO-vergadering stonden:
1e de verkoop aan PRATO van gronden en bedrijfsgebouwen gelegen te Achel en Hamont (B) van de associatie der Paters Trappisten, H. Bus en consorten, inclusief alle inboedel, voor de som van 370.000 Fr.
2e het sluiten van een lening door PRATO bij de St Bernardus Stichting van 400.000 Fr, rentende 2,5% / jaar, ter voldoening der kooppenningen.
Hiermee was eindelijk een einde gekomen aan de - riskante - praktijk dat de onroerende goederen van het klooster juridisch overgingen van abt tot abt.

Verdere geschiedenis van PRATO
In 1940 scheidden de Duitse bezetters Nederland en België, waarbij de demarcatielijn achter het klooster kwam te liggen, wat als gevolg had dat de abdij tot Nederland werd gerekend. De in België gelegen gronden stonden ook nog eens op naam van de Nederlandse PRATO NV. Op 14-1-1943 sommeerde de Gestapo dat de abdij opgeheven moets worden en alle goederen in beslag genomen: het hele klooster werd geplunderd: meubels, servies en bestek, voedsel, kleding en bedden; alleen de boeken van bibliotheek en studiezalen bleven gespaard. Alle geestelijken moesten diezelfde dag vertrekken. Er woonden destijds ca. 120 monnikken en er waren ook onderduikers, die in habijt rondliepen, waaronder Joden en Engelse piloten. De leken-arbeiders mochten kiezen: blijven werken of naar Duitsland gaan.

Men prefereerde bezetting door de Wehrmacht (die vanuit België kwam), boven de Gestapo (die vanuit Nederland kwam) en onder druk van protesten van geestelijke en burgelijke autoriteiten in België gaf de Wehrmacht uiteindelijk het klooster "rechtens" terug aan de religieuzen. Een aantal paters en lekebroeders mochten naar de werkhuizen terugkeren om onder de Duitse Verwalter, Feuerbach, de boerderij te besturen. "Rechtens" betekende o.a. het volgende. Op initiatief van Pater Lambertus van der Meulen werden alle in België (en Nederland ??) liggende bezittingen van PRATO met terugwerkende kracht, middels antidatering tot 22-11-1942, overgedragen aan de Belgische Vereniging zonder Winstoogmerk "de St Benedictus Abdij", gevestigd te Achel. Dat eenmaal gerealiseerd hebbende, is de Gestapo m.m.v. de Duitse priester (?) Feuerbach ervan overtuigd dat ze - juridisch gezien - moesten vertrekken, wat ook gebeurde. Zoals verwacht heeft de Wehrmacht niets van de inboedel gestolen.

Nadien was PRATO slapend en zonder bezittingen. De NV werd in 1985 opgeheven door Pater Gerbrandus Scheltinga en Pater Emmanuël van Gassel, abt van 1967 - 1989. Tot 1989 had men 255 ha. landbouwgrond. Vanwege de hoge personeelskosten en gebrek aan eigen mankracht in het klooster, besloot men de gronden te verkopen. In 1989 werden 107 ha. landbouwgrond en wat bosgrond verkocht aan het Nederlandse Staatsbosbeheer en 60 ha. aan het Vlaamse Gewest ten behoeve van natuurgebied. Aan boeren in de omgeving werd nog eens 40 ha. verkocht.

Naoorlogse en huidige economische activiteiten.
Na de 2e wereldoorlog werd veel landbouw bedreven: men verbouwde haver, tarwe, gerst, koolzaad, erwten en bonen. Verder was er fruitteelt: appels, peren en zwarte bessen en hield men bijen. Tientallen jaren was er ook een voorbeeldboerderij met ruim 100 koeien. Er werd ook een levensmiddelenwinkel begonnen, die nu nog bestaat, evenals een Galerie voor religieuze artikelen, waaronder CD's, boeken, prenten, kaarsen, bidprenten etc.
Tegenwoordig beheert de (al in 1886 opgerichtte) Sint. Bernardus Stichting de onroerende goederen en de Stichting Achelse Kluis de handelsactiviteiten van het klooster.

Sinds 1999 wordt er ook weer - als vanouds - blond en bruin Trappistenbier geproduceerd (in de voormalige koeiestal) en getapt in de eigen herberg: het Achelse bruine 5%, blonde 4% en blonde 6% trappistenbier is werkelijk heerlijk en heeft een laag alcoholgehalte, omdat het voornamelijk wordt genuttigd door passerende wandelaars en fietsers. De bruine trappist (zachter van smaak en zoeter) wordt speciaal gemaakt voor de Nederlanders, die denken dat een trappist bruin moet zijn. De naam Trappistenbier  heeft echter niets te maken met het bier op zich, maar met de plaats waar het gebrouwen wordt: in een trappistenabdij onder het beheer van een monnik. Het bier moet de naam trappist ook waardig zijn. De abten van de verschillende trappistenabdijen zijn het bier in de Kluis komen proeven. Dit is allemaal officiëel door de notaris van Westmalle vastgelegd. Het bier van Achel moet een andere smaak hebben dan het bier van bijvoorbeeld Westmalle of Westvleteren. Zie foto van de brouwerij. foto: René Winters, 24 april 2002 ---->

Er zijn mij nog de volgende aandelen bekend van De Achelse Kluis, afgekort DAK.

Naamloze Vennootschap NV DAK te Valkenswaard (N.Br.) (zie afbeelding). Hier te bestellen voor € 45.
Opgericht 8-5-1952, kapitaal f 25.000, verdeeld in 8 prioriteitsaandelen van f 500 en 42 gewone aandelen van f 500. Bij oprichting zijn geplaatst: 8 prioriteitsaandelen en 2 gewone aandelen. Ik ken alleen genummerde blankettes, waarvan er waarschijnlijk ooit 40 hebben bestaan. DAK is de afkorting voor De Achelse Kluis.

DAK ACHEL NV
Maatschappelijk aandeel aan toonder, met een nominale waarde van 10.000 Frank, met originele handtekeningen van Pater Gerbrandus Scheltinga en de beheerder, van Gassel, abt van 1967 - 1989. Druk: drukkerij huize Breughel, Roeselare, bruine sierrand op geel, afm. 22 x 31 cm.conditie UNC = drukfris, met voll. couponblad. Hier te bestellen voor € 23.

DAK = afkorting van De Achelse Kluis, het Benedictijner klooster "De Achelse Kluis", op de grens van Belgie en Nederland, tussen Achel en Valkenswaard. Opgericht 10-3-1981, maatsch. zetel: De Kluis 1, 3590 Hamont-Achel (het Belgische kloosteradres), kapitaal 18.750.000 Fr, verdeeld in 1.875 aandelen van 10.000 Fr.
Doel: verwerken van vetstoffen, zeepnijverheid, synthestische wasmiddelen, verven, vernissen, vette email, stopverf, drukinkt, kunstverven, kleurnijverheid (vooral matteerstoffen), onderhoudsproducten, boenwas, reukwater- en schoonheidsproducten, essences, extracten, aroma's, plastiek producten, tevens groothandel en import. Tegenwoordig zijn de handels- en productie-activiteiten van het klooster ondergebracht in een stichting. Sinds 1999 maakt het klooster ook weer als vanouds heerlijk bruin en een heerlijk blond trappistenbier !

Duc George Sigarenfabrieken v/h Gebr. Bazelmans, gev. te Zeelst (N.Br.), opgericht 13-3-1928, kapitaal f 30.000, verdeeld in 300 aandelen aan toonder van f 1000, dus # = 300. De aandelen (voorzover niet op naam van de familie Bazelmans) hebben een gedrukt èn daarboven een hoger gestempeld nummer. Blauwe sierrand op bruin. afm. ca. 22 x 34 cm. Aanhangend restant couponblad, conditie EF: ongevouwen. ---------- aandeel aan toonder, VF, ongevouwen, prijs 95 Euro. ---------- aandeel oorspronkelijk aan toonder, maar met getypte tekst: "Ingevolge statutenwijziging volgens acte Notaris Koten" en de naam J.M. Bazelmans (toonder doorgestreept). prijs € 95. Deze sigarenfabriek ging later op in de Hofnar sigarenfabriek, ook in eigendom van de familie Bazelmans. De matteer (dekblad) voor de sigaren werd geproduceerd in het zeer bekende klooster De Achelse Kluis, op de grens van Belgie en Nederland, tussen Achel en Valkenswaard. De familie Bazelmans, evenals huisarts Willemse,  waren  geldschieters van het klooster.

Dr. Hugo H. van der Molen
Mail me indien u de aandelen wilt kopen

Bronnen:
Broeder Titus, De Achelse Kluis, persoonlijke communicatie, 2001

Heijst, A. van, Trappisten van de Achelse Kluis - een bewogen geschiedenis -, na 1993, te koop in de kloostergalerie,  telefoon vanuit Nederland: +32 11 80 07 67, telefoon vanuit Belgie: 011 80 07 67

Notulen der Buitengewone Algemene vergadering van 23-2-1923 van PRATO, te Riethoven.

Smulders, J., Achter de kloostermuur, bezoek aan de Achelse Kluis, 2001: uitgeverij Kabeljouws, Swalmen (B), www.kabeljous.nl ; ISBN 90-804629-6-9

Verdere informatie over De Achelse Kluis:
www.achelsekluis.nl
Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Abdij_van_Achel

You are here: home - scripophily - De Achelse Kluis

Web www.hugovandermolen.nl