In 1927 was genoeg gespaard ( f 100.000) om de Gemeente Amsterdam te bewegen tot het geven van een garantie op een leening van f 260.000 bij de Rijksverzekeringsbank. Architect van Amstel zou het eerste sportfondsenbad "Amsterdam-Oost" ontwerpen en het werk werd voor f 268.550 aangenomen door de aannemers Poldervaart (voor het betonwerk) en de fa. Begram van Eeten & De Bruijne. Locatie werd die van het oude retortengebouw van de voormalige Ooster gasfabriek. Eerste directeur werd van Es. Bierenbroodspot werd gedelegeerd commissaris. Het bad werd geopend op 22-6-1929.

Het succes in Amsterdam werkte aanstekelijk; er werden in diverse plaatsen spaarkassen opgericht, die geheel overeenkomstig het Amsterdamsche voorbeeld werden geregelementeerd. Planjer (1962, p. 21-25) geeft het volledige Regelement der Spaarkassen van de N.V. "De Sportfondsen" - Afdeeling Rotterdam, zoals het voor alle voor-oorlogse sportfondsenbaden werd gehanteerd.

Ieder jaar werd een 12 jaar lopende Spaarkas geopend met als naam "Spaarkas Rotterdam 19..".
De spaaraandeelhouders betaalden minimaal f 30 als eerste jaarstorting, zonder verplichting tot nastorting. Echter, een volldeige inschrijving voor de duur van 12 jaren bedroeg f 360, te betalen, hetzij  ineens f 300 (dus een korting van f 60), 11 jaarlijkse stortingen van f 30 (dus f 30 korting, zijnde een gratis 12e jaar), maar betalingen konden ook per half jaar, kwartaal of per maand. De inhoud van zo'n Spaarkas was gemeenschappelijk eigendom van die deelgerechtigden, die minstens drie jaarstortingen hadden volbracht. Deze droegen het beheer ervan over aan de N.V. "De Sportfondsen", welke N.V. het centrale beheer en de centrale administratie deed. De gelden werden belegd in de N.V. "de Vereenigde Sportfondsen-Baden", onder voorwaarde, dat deze N.V.de ontvangen gelden der Spaarkasssen zou aanwenden tot oprichting van of belegging in overdekte bad- en zweminrichtingen. Zolang de N.V. Overdekte Bad- en Zweminrichting te Rotterdam nog niet was opgericht, moest het geld van de Spaarkassen der "Afdeeling Rotterdam" gereserveerd worden voor deze nog op te richten N.V.

In het 13e jaar van een Spaarkas werd de inhoud onder de deelnemers verdeeld: een gedeelte in geld en een gedeelte in aandelen en / of obligaties in de N.V. "De Vereenigde Sportfondsen-Baden", waarbij de uitkering in effecten niet groter mocht zijn dan in geld. Landelijk zijn er ca. 25.000 spaarders geweest in vele plaatsen. Ze kregen kortingen, die opliepen naarmate men meer had gepaard en er waren ook speciale spaarders-zwemuren.

Het tijdperk van de spaarders was na de oorlog bijna geheel voorbij; er werden andere vormen van kapitaalverschaffing aangewend. De na-oorlogse baden "Wassenaar" en Rotterdam-Zuid" kenden het spaarsysteem maar nauwelijks. Alleen Wageningen had nog een ouderwetse spaarkas gevormd.
In 1962 heeft men een oplossing gevonden om voor de nog bestaande spaaraandelen te komen tot een redelijke rentevergoeding: er werd een 3,5% obligatielening van 3 miljoen gulden uitgegeven, deels ter financiering van nieuwe projecten, deels om oud-spaarders de gelegenheid te geven hun aandelen om te wisselen in deze rentedragende obligaties.

In 1937 werd "Rotterdam-Noord" pas geopend. In Arnhem werd in 1933 het 2e Sportfondsenbad geopend en in hetzelfde jaar in Zwolle het 3e. In 1934 volgden achtereenvolgens Breda en Maastricht. Verdere Sportfondsenbaden kwamen er t/m 1961 in Amsterdam-West (1939), Amersfoort (1937), Apeldoorn (1935), Delft (1936), Dordrecht (1938) , Eindhoven (1935), Haarlem (1935), Heerlen (1935), Nijmegen (1937), Roterdam-Zuid (1961), Schiedam (1934), Venlo (1935), Wageningen (1957), Wassenaar (1956) en Zaanland (1940).

Maar lang niet alle initiatieven leidden tot een succesvolle stichting van een zwembad. In Alkmaar,  Den Haag, Velzen, Hilversum en Leiden, b.v., werden wel spaarkassen gevormd, maar kwamen geen sportfondsenbaden. Soms door te trage ambtelijke molens, soms ook door initiatieven van het bedrijfsleven, zoals bv. in Leiden. Daar was in 1935 een afdeling van De Sportfondsen opgericht en na 3 jaar sparen werd het kapitaal (f 30.000) voldoende geacht om de gemeente om de gebruikelijke garantie te verzoeken. Maar.... toen kwam de Koster-groep om op haar wijze te komen tot de stichting van een overdekt zwembad, en met succes (Planjer, p. 36). Ik weet verder niets over de Koster-groep (wie kan me inlichten ?) maar de naam Koster komen we ook tegen op de aandelen van de N.V. Noorder Zwembad in Groningen (zie het artikel van W.J. Nieboer in het mededelingenblad van juni 1993). De stukken daarvan zijn ondertekend door directeur H. Koster en commissaris A. Koster. Ook veel van de aandelen staan op naam van A. Koster.

Sinds het gedenkboek in 1962 uitkwam zijn er veel ontwikkelingen geweest. Het huidige Sportfondsen Nederland N.V. heeft een veelomvattender werkterrein gekregen. Ze speelt (anno 1989) een actieve rol in de meest uiteenlopende sport-, rekreatie-, en welzijnsvoorzieningen, Van sporthallen tot sauna's, van tennisparken tot bowlingbanen, van campings tot sporthotels, van kulturele centra tot multifunctionele accomodaties in meer dan 80 gemeenten. Ze houdt zich bezig met bouw en renovatie, exploitatie, technisch advies, bedrijfskundig advies alsmede opleiding en training.

De bekende artiest D.A. Bueno de Mesquita (bij scripofilisten wel bekend van het door hem getekende aandeel uit 1920 van "Vereeniging 't Honk"), tekende met zijn uitbundige pen veel in "Het Sportfondsenblad" en maakte veel andere reclames voor de zwemsport, waarvan Planjer diverse fraaie voorbeelden heeft opgenomen

Literatuur:
Planjer, B., 1962, Sportfondsen-spiegel, Jubileumuitgave van de N.V. "Sportfondsenbad Rotterdam-Noord", ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan. 175 blzn., met veel foto's en tabellen.

Sportfondsen Nederland N.V., brochure 1989;
Singel 42, 1015 AB Amsterdam.
 

Gebruik van deze tekst of delen daarvan wordt aangemoedigd, maar is uitsluitend toegestaan onder vermelding van:
copyright, 2002 / 2013 e.v.: Dr. Hugo H. van der Molen; http://www.scripophily.nl
Dit copyright zal strikt worden gehandhaafd en wie inbreuk maakt op dit recht kan gerechtelijk worden vervolgd. Gebruik van deze tekst zonder bronvermelding zou een gebrek aan waardering zijn voor het vele, vaak tijdrovende, werk en onderzoek dat schrijvers van dit soort artikelen veelal doen om hun hobby meer inhoud te geven voor zichzelf en anderen. Bronvermelding wordt ook op prijs gesteld als u uw eigen tekst deels ontleent aan dit artikel.

Web www.hugovandermolen.nl